Gawroński Stefan (1887–1940)

Urodził się 18 XI 1887 r. w Stęporowie (w powiecie gnieźnieńskim). Był synem Józefa i Marii z d. Jastrzębskiej. Z wyuczonego zawodu był kupcem.

Odbył obowiązkową służbę wojskową w armii niemieckiej. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany w szeregi 8. kompanii 49. Pułku Piechoty, z którym walczył na froncie francuskim. Już na początku wojny został uznany za zaginionego (lista strat Prusy nr 73 z 10 XI 1914 r.). Rok później opublikowano informację, że nie zaginął, lecz był ranny (lista strat Prusy nr 386 z 23 XI 1915 r.).

Gawroński Stefan w armii niemieckiej oznaczony krzyżykiem. MyHeritage.

Wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim. W północnej części powiatu gnieźnieńskiego zorganizował w grudniu 1918 r., jeszcze przed wybuchem powstania, silny 120-osobowy oddział, którego siłami przejął Gromadno, Kowalewko i Kcynię, a następnie przeprowadził akcję rozbrajania kolonistów gęsto osiedlonych na obszarze Poznań–Gniezno. Później walczył na froncie nadnoteckim jako dowódca powstańców kompanii kłeckiej, która następnie weszła w skład 3. Pułku Strzelców Wielkopolskich. W 1920 r. w szeregach 57. Pułku Piechoty walczył na froncie bolszewickim na terenach Zachodniej Białorusi. W walce został dwukrotnie ranny.

Centralne Archiwum Wojskowe, Gawroński Stefan KKiMN 111-32793_003.

Po wojnie pozostał w wojsku. Służył w stopniu porucznika jako dowódca kompanii piechoty. W jego opinii służbowej czytamy: „oficer bardzo dobry, jako dowódca kompanii bardzo pilny, sumienny, obowiązkowy, szczególnie jako oficer kadrowy. W boju nadzwyczajnie odważny, posiada nadzwyczajną zdolność w dowodzeniu oddziałem kulomiotów. Wpływ na podwładnych bardzo dobry. Zachowanie się względem przełożonych wzorowe. Charakter ustalony. Doskonały typ oficera armii narodowej”. Miał ukończone kursy: kulomiotów, granatomiotów, minomiotów i telegrafistów. W aktach z tego okresu odnajdujemy także wzmiankę, że „przygotowywał się do składania cenzusu naukowego”. Był kierowany do zadań specjalnych. Rozkazem L. 1884 w marcu 1921 r. został przeniesiony z oddziału roboczego jeńców nr 53 w Rzeszowie i otrzymał przydziały do Ministerstwa Spraw Wojskowych – Biuro Prezydialne.

CAW. Gawroński Stefan AP 8641_002.

Stamtąd przeszedł do Straży Celnej. Od marca 1922 r. służył na stanowisku kierownika komisariatu SC „Piłka” (od 1922 do marca 1924) W marcu 1924 r. został przeniesiony do komisariatu SC „Międzychód”, a w 1927 r. pełnił w randze podkomisarza funkcję pomocnika komendanta komisariatu Straży Granicznej w Międzychodzie. Mieszkał w Międzychodzie przy ul. Dworcowej 27. Był także dowódcą kompanii „OSPO”. W marcu 1928 r. wstąpił do Straży Granicznej. Wyznaczony został na stanowisko kierownika komisariatu SG „Praszka”. W 1929 r. przeniesiony na to samo stanowisko do komisariatu „Sławsko”, a kilka miesięcy później na stanowisko kierownika komisariatu „Ludwikówka”. Jako kierownik tej placówki służył w latach 1929–1935.

CAW. Opr. grafiki Roman Chalasz.

W 1935 r. uzyskał awans na stanowisko kwatermistrza IG „Chojnice” i stopień kapitana. Był podkomisarzem w Straży Granicznej w Chojnicach. Od 5 V 1939 r. zastępował kierownika Inspektoratu Straży Granicznej w Chojnicach. Przez cały ten czas miał przydział mobilizacyjny do 66. Pułku Piechoty.

Jednocześnie był aktywnym działaczem sportowym. W 1936 r. został wybrany przewodniczącym komisji rewizyjnej Ligi Polskiego Związku Piłki Nożnej.

Podczas działań wojennych września 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej. Osadzony został w obozie w Kozielsku (Lista wywozowa 054/3 5 V 1940). Został zamordowany 5 V 1940 r. w Katyniu. Pośmiertnie, rozkazem Komendanta Straży Granicznej, mianowany na stopień komisarza Straży Granicznej.

Żonaty z Wiktorią z d. Cierpicką (1900–1975). Dzieci: Stefania, Bożena, Aleksandra, Franciszka, Halina i Teresa.

Odznaczenia: Krzyż Walecznych czterokrotnie (po raz drugi, trzeci i czwarty rozkazem L. 2142), Srebrny Krzyż Zasługi, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921, Odznaka Pamiątkowa Wojsk Wielkopolskich. Składał wniosek o nadanie Medalu Niepodległości i dosyłał kolejne zaświadczenia i załączniki. Niestety nie znamy rezultatów procedury odznaczeniowej.

Źródła: WBH, AP 455, KK i Medal Niepodległości 11132793 MiD WIH; Pabich F., Mały leksykon chojnicki, Chojnice 1987; Pańczakowa J., Cichoń M., Powstańcy Wielkopolscy w grobach katyńskich, Poznań 2010, s. 72; Bogajewski W., Mieszkańcy województwa poznańskiego ofiary ludobójstwa katyńskiego, Poznań 2018, s. 235; Rogalski E., Kompania kłeckowska, wstęp i oprac. D. Jung, B. Borowiak, Kłecko 2012; Kościański Z., Tomkowiak E., Bukowianie w Powstaniu Wielkopolskim 1918–1919, Buk 2008; Karwat J., Ziemia Gnieźnieńska w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919. Wybrane aspekty z perspektywy 100 lat, red. G. Musidlak, Gniezno 2018; „Wielkopolski Powstaniec” 2010, R. 16; „Rocznik Pierwszy Związku Oficerów Rezerwy Rzeczpospolitej Polskiej Okręgu Poznańskiego. Za czas od 1 listopada 1926 do 31 grudnia 1927”, s. 154; Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, Lwów 1927, s. 197; „Dziennik Personalny”, 12 III 1921, R. 2, nr 10, s. (447) 67; „Dziennik Personalny”, 26 I 1922, R. 3, nr 1, s. 61; Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924, s. 303; Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923, s. 337; Oficer Rezerwy: kalendarz informacyjny na rok 1925, s. (113) 293; „Czas”, 21 I 1936, R. 89, nr 20, s. 16; 22 VII 1937, R. 90, nr 189, s. 9; https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/45878 [20 V 2020]; http://historiachojnic.com/13-z-kart-historii/ii-wojna-swiatowa/338-na-stra%C5%BCy-granic.html [20 V 2020];https://katyn.ipn.gov.pl/kat/ludzie/ofiary/baza-wyszukiwarka/r85721771016379,GAWRONSKI.html [12 V 2020]; myheritage.com [12 IV 2021].

Roman Chalasz©2021

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

cztery − cztery =