Cyba Feliks (1873 – 1945)

Urodził się 11 września 1873 r. w Raczycach koło Odolanowa. Był synem Lorenca (Wawrzyńca) i Marii z domu Malczak. Po ślubie (1900) zamieszkał z małżonką w Ostrzeszowie. Pracował jako urzędnik. Z Ostrzeszowa przeniósł się do  Krotoszyna. W 1918 roku został wybrany w skład Rady Nadzorczej Banku Kupieckiego Eingetragene Genossenschaft mit Unbeschränkter Haftpflicht w Krotoszynie.

Od 18 XII 1918 r. do 20 II 1919 r. brał udział w walkach o zdobycie miast: Krotoszyn i Zduny. Później był sekretarzem Wydziału Wykonawczego Powiatowej Rady Ludowej w Krotoszynie. W wyborach do parlamentu w maju 1919 był zastępcą przewodniczącego komisji wyborczej. Pracował wówczas jako asystent księgowego.

Na początku lat 20 przeniósł się do Poznania. Pracował jako referent wydziału osobowego Ministerstwa do Spraw Byłej Dzielnicy Pruskiej. Rodzina kilka razy się przeprowadzała.

W dniu 22 VIII 1922 roku podjął pracę w majątku hrabiego Kwileckiego jako kierownik biura administracji i przeprowadził się wraz z żoną i dwójką najmłodszych dzieci do Kwilcza.  Był to okres prosperity dla całej rodziny. Starsze dzieci mieszkały w Poznaniu, gdzie pobierały edukację. Nawet kiedy już podjęli pracę, przyjeżdżali na wszystkie święta i urlopy do rodzinnego domu w Kwilczu.

W wspomnieniach rodzinnych szczególnie żywe są wspomnienia z kwietnia 1938 roku kiedy to Feliks z żoną Gabrielą i synem Mieczysławem pojechali do Rzymu pociągiem specjalnym z Poznania na kanonizację  Andrzeja Boboli. Wtedy to zwiedzili statkiem Włochy, do Neapolu na Capri a w drodze powrotnej do Polski zwiedzali również Wiedeń.

Po wybuchu wojny i wkroczeniu Niemców Feliks był jednym z zakładników aresztowanych w Kwilczu jesienią 1939 r. W 1940 roku wraz z żoną Gabrielą i córkami Czesławą, Wisławą i Janiną został wysiedlony do GG. Przetransportowani pociągiem do Łodzi (Litzmannstadt) zostali zakwaterowani na 2-3 tygodnie w fabryce, na halach z maszynami. Tam Niemcy segregowali rodziny, młodych wysyłali  na roboty do Niemiec, starszych kierowali do pracy na miejscu.  Córki Feliksa były zagrożone skierowaniem do racy przymusowej do Niemiec, więc Feliks kazał córce Wisławie udawać chorą psychicznie, a Czesławie i Janinie porobił z mieszaniny mąki, ziemi, wody „sztuczne” liszaje na ciele, mające sugerować jakaś chorobę. Dzięki temu podstępowi  udało mu się ochronić córki przed wywózką. Cała rodzina dostała przydział do wioski Zamość Stary. Stamtąd Feliks z córką Czesławą poszli pieszo do Zamościa rozejrzeć się za pracą. Ponieważ oboje doskonale znali język niemiecki (Czesława znała też francuski i angielski), dostali zaraz pracę i mieszkanie w Zamościu na ulicy Okrzei 33. Feliks Cyba pracował w Izbie Skarbowej, córka Czesława w Biurze Rejenta, a po czasie córka Wisława (też znała język niemiecki) dostała pracę w Urzędzie Finansowym, a najmłodsza Janina zaczęła  pracować, u Mertza w Przedsiębiorstwie Drogowym i tak do końca wojny pracowali. W Zamościu Feliks Cyba raczej nie działał w “podziemiu”. Całą swoją energię skoncentrował na dbałości o rodzinę starając się przetrwać wojnę. Bardzo przeżywał, że wszystko co miał przed wojną stracił, gdyż wszystkie swoje oszczędności „trzymał” na koncie u hrabiego Kwileckiego, naiwnie myśląc, że tam są najbezpieczniejsze. Już w Zamościu zaczął słabnąć i pod koniec wojny  był już bardzo wychudzony i załamany swoją finansową sytuacją. Podróż z Zamościa do Kwilcza przyczyniła się do pogorszenia zdrowia i najprawdopodobniej doszło do zapalenia płuc. Zmarł 10 czerwca 1945 r. w Kwilczu, pochowany na cmentarzu w Kwilczu przy kościele, w roku 2011 wraz z Gabrielą zostali ekshumowani na cmentarz komunalny w Międzychodzie

Żonaty (ślub w Ostrzeszowie 20 X 1900) z Gabrielą z domu Urbańska (*5 III 1878 w Ostrzeszowie, +14 VII 1964) córką Andrzeja i Teodory z domu Paneska.

Małżonkowie mieli kilkoro dzieci:

Stefana Michała (*30 VIII 1901, żołnierz września 1939),

Marię Bolesławę (*27 VII 1902, zmarła w wieku czterech lat),

Mieczysława (*19 XI 1904, +10 IV 1989 przed wojną inżynier rolnictwa, wojnę spędził w obozie, po wojnie uczył w Technikum w Środzie Wielkopolskiej),

Czesławę (*10 I 1906, +19 II 2005, przed wojną studiowała filologię francuską, w latach trzydziestych 2-3 lata pracowała w Ambasadzie polskiej w Paryżu, po powrocie uczyła do wojny w LO MARCINEK w Poznaniu języka francuskiego, po wojnie uczyła w LO w Lesznie parę lat i przeprowadziła się do Warszawy),

Bogdana (*14 III.1907, +12 IX 1991, przed wojną skończył Szkołę Handlową, potem z kolegą z Kwilcza – Frankiem Gomółką zamieszkali w Galicji w Leżajsku, gdzie prowadzili swój Sklep z konfekcją męską, który do wojny bardzo dobrze prosperował, nawet sprowadzali buty ze słynnej fabryki obuwia Bata z Czech, w czasie wojny ożenił się tam z nauczycielką Ireną i pozostali na tamtym terenie),

Wisławę Cyba Szutowską (*21 I 1915, +15 VI 2005 studiowała chemię przed wojną, na wysiedleniu przeniosła się do Warszawy gdzie brała udział jako łączniczka w Powstaniu Warszawskim,  po wojnie zamieszkała na stałe w Warszawie),

Ludmiłę (*19 I 1916, +25 XII 2010 przed wojną i w czasie wojny pracowała w Zakładzie Fotograficznym Mertensa, po wojnie zamieszkała w Gdańsku),

Janinę Cyba Brzezicką (*24 I 1924) Szkoła Podstawowa (klasy I-III w Kwilczu), od klasy czwartej i w Gimnazjum w Międzychodzie, po wojnie do 1962 mieszkała w Kwilczu, potem do 1969 w Prusimiu i od 1969 w Międzychodzie ( mąż Stanisław pochodził z woj. lubelskiego od 1942 działał w partyzantce w AK na tamtym terenie).

Siostra żony Feliksa – Mieczysława Urbańska brała aktywny udział w Powstaniach Śląskich.

Źródła: Pestka – Lehmann Monika, Lehmann Marcin, Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Kwileckiej. Kwilcz 2019, s.50; Arkusze ewidencyjne członków kwileckiego koła ZBoWiD – podopieczna Gabriela Cyba, udostępnione przez ZKRPiBWP – koło Kwilcz; APP, zesp. 730, syg. 86: Księga małżeństw, k. 81; APP, zesp. 730, syg. 88: Księga urodzeń, k.171; APP, zesp.730, syg. 91: Księga urodzeń, k.154; e-kartoteka.net (d.14 XI 2019); Sadkowski Jan, Krotoszyn w Powstaniu 1918/1919 roku. Ostrów 1936; Udział społeczeństwa Ziemi Kaliskiej w powstaniu wielkopolskim 1918-1919. Praca zbiorowa wydana z okazji odsłonięcia pomnika Powstańców Wielkopolskich w Nowych Skalmierzycach w grudniu 1978 roku, pod red. Antoniego Czubińskiego, Kalisz 1978; krotoszyn.pl/Lista uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918.1919 Związanych z Ziemią Krotoszyńską (d.20 I 2020); „Orędownik Krotoszyński”, R. 71, nr 51, 13 V 1919, s.1; zduny.worldpress.pl/ Spis Powstańców Wlkp. Związanych Z Ziemią Zdunowską (d.20 i 2020); Bank Kupiecki Eingetragene Genossenschaft mit Unbeschränkter Haftpflicht w Krotoszynie, s.8; Dziennik Urzędowy Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej 8 IV 1922, R.3, Nr 4, s.4; Grażyna Flajszer,  Wspomnienia i biogramy rodziny Cyba, maszynopis;

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

14 − 11 =