W roku 1571 Kaczlin wraz z wieloma innymi dobrami w okolicy został kupiony przez Jakuba Rokossowskiego herbu Glaubicz.

Od tej pory wchodził w skład wielkich posiadłości magnackich. Wieś była raczej mała. W roku 1580 Jakub Rokossowski płaci pobór: z 3 łanów, 6 zagrodników, pastucha z 30 owcami i niedużej roli (modicus ager) karczmarskiej. Po śmierci Jakuba rodzina bogacąca się między innymi dzięki zarządowi żup solnych w  Wieliczce i Bochni traci dużą część źródeł dochodów. Syn Jakuba – Jan wyprzedaje obciążone długami włości. W 1591 roku z jego rąk klucz sierakowski wraz Kaczlinem kupuje Jan Opaliński.

Pod rządami Opalińskich majętność sierakowska kwitła, wraz z nią rozwijał się i Kaczlin. Przez ponad sto lat pozostawał w rękach tej rodziny. Wielokrotnie był wraz z całą majętnością zabezpieczeniem wiana kolejnych panien z rodu. W roku 1608 Wielmożni Panowie Jan i Piotr z Bnina Opalińscy, synowie zmarłego Jana kasztelana rogozińskiego, dokonali działu dóbr spadłych po świętej pamieci ojcu i stryju ich, oraz sum od matki zapisanych Barbarze z Ostroroga Opalińskiej, kasztelanowej Rogozińskiej. Ich matka zobowiązała się wówczas oprawę (zabezpieczenia wiana) na dobrach tych skasować. Na skutek tego działu miasteczko Sieraków z zamkiem i folwarkiem oraz wsie przyległe: Ryzyno z folwarkiem, Karślino z folwarkiem, Tuchola, Bukowiec, Grobia z folwarkiem, Jaroszewo, Góra, Chorzempowo, Zatom Stary, Zatom Nowy, Kobylarnia z folwarkiem, Kłossowice z folwarkiem, Modrakowo i pustki wyszczególnione w rezygnacji na rzecz ich ojca od Rokossowskiego dane i inne przypadły Piotrowi młodszemu z synów. Rok później majętność sierakowska zostaje powiększona. Piotr Opaliński kupił od Wojciecha Chrzypskiego za sumę 10.000 złp. i zapisuje sobie i bratu rodzonemu Janowi Opalińskiemu sprzedawane przez Wojciecha i Stanisława braci rodzonych Chrzypskich, synów zmarłego Jakóba (pisownia oryginalna) na całym Chrzypsku Wielkim i Małym. Przez kolejne lata wieś wielokrotnie była przedmiotem różnych aktów prawnych jednak de facto nie zmieniła właściciela.

Ostatnim właścicielem klucza sierakowskiego z Kaczlinem o nazwisku Opaliński był Jan Karol. Po jego śmierci, jako, że nie miał męskich potomków majętność odziedziczyła Katarzyna Opalińska.

Katarzyna urodziła się 13 października 1680 w Poznaniu. W maju 1698 r. w Krakowie wyszła za mąż za starostę odolanowskiego – Stanisława Leszczyńskiego. Była jedną z najbogatszych kobiet w Rzeczypospolitej. Za sprawą aktywności swojego męża wyniesiona została na sam szczyt władzy. Stanisław i Katarzyna koronowali się 4 października 1705 r. w Warszawie na władców Polski. Po zaledwie 3 katach w wyniku niepomyślnego obrotu spraw zmuszona była wraz z dziećmi opuścić Rzeczpospolitą. Od tej pory chociaż formalnie pozostawała właścicielką majętności administrowali nią jej plenipotenci. Pozbawiona oka właściciela majętność podupadała. Kolejne inwentarza jasno ten stan rzeczy ukazują. Pierwszym w miarę kompletny opis wsi zawiera:

Inwentarz dóbr sierakowskich, sporządzony na polecenie administratora, Franciszka Radzewskiego podkomorzego poznańskiego w dniu 26 listopada 1738 r.

Wieś Kaczlin. w posesyi jm. pana Zajdlica. do klucza lutomskiego należąca. W niej jest dworek w lepiankę, pod snopkami, z dwiema izbami, komorami i sienią, oknami, piecami i zamknięciem żelaznym. Obok tego dworu, po prawej ręce, jest budynek stary. zły. Blisko tego gorzelnia pusta, [421] pod snopkami. Chlewy małe trzy. pod snopkami. Za tymi stodoła jedna, o dwóch bojewicach. w lepiankę. Na przeciwko dworu stajnie dwie. pod snopkami. Na stajni sypanie. Obórki dwie dla bydła. Mieleuszek nad jeziorem w dyle pod snopkami, zły i statki w nim złe. Owczarnia pańska na wsi stara, ile mogła być, poprawiona. Osada ludzi na Wsi, Kmieci 4. Pierwszy Mi Ino. poddany. Ma chałupę stara_v. z gruntu zła. inne budynki dobre. Koni pańskich 2. Bydła rogatego nie ma żadnego, ponieważ w całej wsi wyzdychało. Drugi Józef, poddany. Chałupę i inne budynki ma dobre. Koni pańskich 2. Trzeci Andrzej Wąchała, chałupę ma po zgorzeniu, poprawy potrzebującą. Inne budynki ma dobre. Czwarty Kazimierz Wrzosek, poddany. Ma chałupę i inne budynki dobre. Koni pańskich parę i wołu jednego. Chałupników jest 6. Pierwszy Sanisław Mulik. poddany. Chałupę ma złą. inne budynki dobre. Drugi Szymon Chyła, chałupę ma złą. insze budynki dobre. Trzeci Adam Klepka, chałupę i budynki ma niezłe. Czwarty Błach, poddany. Chałupę ma złą, inne budynki dobre. Piąty Marcin, poddany. Chałupę i inne budynki ma dobre. Ci wszyscy kmiecie i chałupnicy zwyczajną robociznę odprawiają. Jm. pan chorąży nadworny koronny dał im na całą wieś, na inwentarz, czerwonych zł 15. Gościniec w tej wsi jest wjezdny. Stajnia reparacyi potrzebuje. W niej mieszka karczmarz, poddany. Komorników poddanych trzech. Owczarz luźny, chałupę i inne budynki ma dobre. Owiec gruntowych 40. różnego gatunku.

Katarzyna Leszczyńska królowa Polski, księżna Lotaryngii i Baru zmarła 19 marca 1747 roku w Lunéville we Francji. Po niej dziedziczyła Maria Leszczyńska urodzona 23 czerwca 1703 roku. Była ona wówczas królową Francji poprzez zawarty w 1725 roku ślub z Ludwikiem XV. Na potrzeby sprzedaży tych dóbr przez Marię-królową Francji, został wówczas sporządzony inwentarz dóbr. Dzięki niemu możemy przeanalizować zmiany jakie zachodziły w majętności.

Wizja majętności sierakowskiej, sporządzona w 1748 r. przez woźnego Stanisława Orczykowskiego, w asystencji dwóch szlachciców – Stefana Glińskiego oraz Michała Rożnowskiego, podczas administracji dobrami przez Franciszka Radzewskiego podkomorzego poznańskiego. Podpisana już po śmierci podkomorzego przez nowego administratora Józefa Celińskiego podczaszego czernihowskiego, 23 września w 1748 r. Oblatowana w grodzie poznańskim przez majora Józefa Jerowskiego, plenipotenta ministra saskiego Henryka Brühla w 1749 r., w związku z transakcją nabycia dóbr sierakowskich z rąk Stanisława Leszczyńskiego i jego córki, królowej Francji, przez – Poznań, 23 grudnia 1750.

Wieś Kaczlin. do klucza Lutomskiego należąca. W niej jest dworek w lepiankę pod snopkami, z dwiema izbami, oknami, piecami, kominami, komorami i zamknięciem należytym. Chlewy i stajnie dla koni fornalskich wyreparowane i słomą pokryte. Stodoła o dwóch bojewiskach za posesyi j.w. ichm. państwa podkomorstwa nowo z gruntu zbudowana, że za gwałtownym szturmem i wichrem wywróciła się, więc się powtórnie drugą także o dwóch bojewiskach. należytą ciesielską robotą postawiło na przyciesiach podmurowanych, od dołu dranicami, u góry snopkami pokryta. Owczarnia wielka za posesji także za posesji w. ichm. państwa podkomorstwa z pruska zbudowana, dranicami od dołu. z wierzchu snopkami pokryta. Przyciesi podmurowane. Na tej owczarni jest sypanie do zboża z zamknięciem dobrym i wszelkim opatrzeniem. Fornal ma koni 4. wóz okuty. pług. łańcuch, siekierę, kosę i linkę. Te zaś konie i porządek wszelki do fornala należący są za posesyi j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa kupione. Kmieci jest 4. Kmieć Wrzosek ma bydło z dawna pańskie. Wołów 4, koni parę i inny porządek do kmiecia należący. Daje czynszu złoty, gr 18, kadzielnego zł 3. kapłonów 2, jaj męndeli 2. Bydłem robi dni 6. ręczną po drugiemu, także 6. Chałupę ma starą stodołę i chlewy wyreparowane. Kmieć Wąchała wziął woła od j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa, inny inwentarz ma z dawna pański. Czynsz pierwszemu daje podobny i pańszczyznę takąż odprawia. Kmieć Michal wziął za posesji j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa koni parę i tynfów 20 na zapomożenie się. Czynsz podobny pierwszemu daje i pańszczyznę laką odrabia. Chałupę ma nową. stodołę Starą, chlewy 2 nowe, inne stare. Kmieć Dłach z gruntu nowo osadzony wziął zasiewy wszystkie ozime i jare. Wołów 5. konia 1. krowy, świnie, wozy. pługi, radła i inne wszystkie porządki do kmiecia należące. Czynsz daje podobny drugim i pańszczyznę takąż odrabia. Chałupę, stodołę i chlewy ma stare. Chałupników w tej wsi jest 6. Każdy z nich daje kadzielnego corocznie po zł 2. Robi każdy w tydzień 2 dni bydłem i dzień ręczną. Pierwszy Józef wziął wołów parę od j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa poznańskiego. Chałupę ma nową, stodołę wyreparowaną i chlewy. Pioch chałupnik od jm. pana Dąmbskiego wziął na inwentarz czerwonych zł 2, to jest z 15 czerwonych zł na całą wieś Kaczlin danych, jako się w pierwszej w roku 1738 uczynionej wizji pokazuje. Chałupę ma nową, stodoła i chlewy stare. Adam za posesyi j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa wziął parę wołów. Chałupa, stodoła i chlewy stare. Marcinowi dostało się także z tych 15 czerwonych 2 na inwentarz. Chałupa, stodoła i chlewy stare. Paweł za posesyi j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa wziął woła i od jm. Pana Dąmbskiego, z 15. jako wyżej czerwonych zł 2. Chałupę ma nową. stodoły i chlewy stare. Kasper za posesyjej j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa wziął wołu i konia. Chałupę ma z gruntu wyreparowaną, stodołę nową, chlewy stare. Karczmarz Stanisław ma bydło swoje własne. Od roli chałupniczej robi w tydzień dzień bydłem, dzień ręczną. Od szynkowania zaś piwa i wódki bierze świętojankę, dwudziestą pierwszą beczkę i kwartę. Karczma wyreparowaną, stajnia stara, trzeba będzie nową postawić. Stodoła i chlewy stare. Owczarz Michał ma rolę od pasienia stada pańskiego i dlatego wymiaru nie bierze. Chałupę starą, stodołę dobrą, chlewy wyreparowane. Komornic jest 4. które mają 2 chałupy nowe do pomieszkania. Robią jak i drugie, w innych wsiach będące. Do reparacyi 4 chałup tejże wsi jest już drzewo w boru obrobione. W polach wszystkich kaczlińskich jest rowów grabarzami wybitych przeszło 600 prętów za posesyi j.w. w. ichm. państwa podkomorstwa.

Henryk Brühl kupił dobra sierakowskie z Kaczlinem za okrągły milion złotych, jednak na hipotece pozostał zapis na rzecz królowej Francji. Brühl odwiedził swoją majętność dwukrotnie w 1751 i 1761 roku, nie wiadomo jednak czy wizytował Kaczlin. Po jego śmierci zaszłej w 1763 roku, jego potomkowie sprzedali majętność sierakowską w roku 1768 Piotrowi Mikołajowi baronowi von Gartenberg de Sadogórski. Ten jednak prowadził swoje interesy w bardzo agresywny sposób, a że zaczynał właściwie od zera był bardzo zadłużony. Niekorzystny bieg wydarzeń spowodował, ze nie zdołał wypełnić swoich zobowiązań. Jeden z wierzycieli Kazimierz Nestor Sapieha zajął wobec tego majętność. Sporządzony przy tej okazji inwentarz pozwala poznać stan majętności dostarczając nam przy okazji opisu wsi Kaczlin.

Inwentarz dóbr sierakowskich wraz z opisem płynących z nich dochodów, spisany w dniu 27 lipca 1775 r., podczas urzędowego zajmowania dóbr za długi w kwocie 360 000 złp, przez jednego z wierzycieli, Kazimierza Nestora Sapiehę, generała artylerii Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Kaczlin folwark i wieś. Podwórze folwarczne, w którym dom w słupy, w rygle, gliną lepiony, o dwóch izbach i komorach, stary i zły. Bez przyciesi już pochylony, poszycie słomiane, złe. Chlewy dla bydła stare złe. reparacji prędkiej potrzebujące, w których jałowica w trzecim roku 1, jałowic dwuletnich 9. wołków dwuletnich 7. Przy podwórzu owczarnia na przyciesiach podmurowanych w rygle, od dołu dylinami zadylowana. dalej w górę w rygle lepiona, z wszystkim zamknięciem dobra. Od dołu dranicami pobita, ku wierzchowi słomą poszyta, na której końcu jednym jest sypanie. W owczarni tej znajduje się owiec maciorek starych 115, maciorek cytówek 51, owieczek jarliczek 50, baranów starych 17, skopków czwartaków 40. skopków trzeciaków 12, skopków jarlaków 39. owieczek jagniąt 48, skopków jagniąt 50, baranków jagniąt 3. Osiadłość wsi tej, kmiecie 3. Pierwszy Jan, drugi Paweł Wąchała, trzeci Marcin Wrzosek. Ci to wszystko mają pańskie i to wszystko dają i odrabiają jak kmiecie w Lutomiu. Póśledników 2. Pierwszy Wojciech, drugi Tomasz Górny. Ci obydwaj mają to wszystko, co kmieć jeden i to wszystko dają i robią co kmieć jeden. Chałupników 6. Pierwszy Józef Sowa, drugi Mateusz, trzeci Piotr, czwarty Klępa, piąty Wojciech, szósty Macij Malarz. Mają po jednym wole pańskim i tak odrabiają jak chałupnicy w Lutomiu. Zagrodników 4. Pierwszy Józef Malarek, drugi Jan Szych, trzeci Wawrzyniec Koźlak. czwarty Maci Bończek. Ci od Św. Wojciecha do żniw. w każdy tydzień dni 3, a w żniwa dni 4, a od Św. Marcina do Św. Wojciecha w tydzień dni 2 robią ręczną robotę. Komornic 5. te wszystkie ten zaciąg odrabiają i też kopczyznę i wymiar zboża biorą i przesiewają, co i w Lutomiu komornice. Owczarz Niemiec kontraktowy, ma chałupę nową ze stodołą, ogrodem i łąką. rolą chałupniczą. Z dworu nic nie bierze, a te same powinności odbywa, jak i w Lutomiu owczarz. W tej wsi jest karczma nowo zbudowana, ze stajnią wjezdną. także nową, na przyciesiach podmurowanych, w rygle gliną lepione, z wszystkim zamknięciem dobre. Pod izbą sklep do piwa z kamieni i cegły wymurowany. Cała ta karczma dranicami pobita. Stajnia od dołu dranicami, u wierzchu słomą pokryta.

Przygniatany zobowiązaniami Piotr Mikołaj baron de Gartenberg Sadogórski, tajny radca Jego Królewskiej Mości, sprzedaje 27 grudnia 1780roku miasto Sieraków i wsie: Kłosowice, Stary Zatom, Góra, Kobelarnia, Chorzępowo, Nowy Zatom, Radusze, Dembowiec, Bukoszewo, Bukowiec, Tuchola, Lutom, Ryzyna, Kaczlin, Grobia, Jaroszewo, Milin, Wielkie Chrzypsko, Małe Chrzypsko, w powiecie poznańskim Karolowi Abrahamowi baronowi de Fritsch, konsyljarzowi elektora saskiego, kawalerowi Orderu św. Stanisława sprzedaż za 1.255.000. Prywatnie jest to jego zięć, mąż jego jedynej córki Charlotty Phillipy. Na majątku nadal ciążą zapisy  przy dawniejszej sprzedaży pozostawionych sum należnych królowej francuskiej.

August Gotlob Stoeckhardtus, dyrektor sprawiedliwości elektoratu saskiego, Jakuba Fryderyka barona de Fritsch, ministra i rzeczywistego tajnego radcy księcia Sachsen-Weimar plenipotent Karola Abrahama barona de Fritsch, kanclerza elektoratu saskiego, kawalera Orderu św. Stanisława, działając w imieniu tegoż kanclerza skwitował Łukasza Bnińskiego sędziego ziemskiego poznańskiego, starostę sokolnickiego i babimojskiego, kaw. Orderu św. Stanisława, posła na sejm warszawski, dziedzica klucza Sierakowskiego z przyległościami. w powiecie poznańskim, z kwoty 1 miljona złp., z sumy większej 1. 297. 859 złp. Jako zapłatę ceny klucza, w skład którego wchodziło: miasto Sieraków, wsie Jaruszewo, Grobia, folwark Sprzeczno, Lutom, Kaczlin, Ryzyn, Milin, Chrzypsko Wielkie i Małe, Bukowiec, Tuchola, Kłosowice, Góra, Stary Zatom, Kobylarnia, Chorzempowo, Nowy Zatom, Zwierzenice, Bucharzewo, Demborskie Olendry, i młyny: Borowy, Kukawka, Kubek i Niziołek, sprzedanych Bnińskiemu 9 maja tego samego roku. Łukasz Bniński  wkrótce sprzedał majątek  bratu Ignacemu Rupertowi Bnińskiemu – rotmistrzowi chorągwi 8. Brygady Kawalerii Narodowej w latach 1776–1789, staroście średzkiemu i wschowskiemu, konsyliarzowi województwa poznańskiego w konfederacji targowickiej 1792 roku. Po jego śmierci  22 września 1804 w Gułtowach w wyniku dość skomplikowanych działach rodzinnych właścicielem Sierakowa został Aleksander Stanisław hrabia Bniński.

Źródła: AP Poznań, Gr. Poznań 1038. k. 40~v-415v. 419-424v – w grodzie poznańskim oblatował Gen. Andrzej Irzykowski, dworzanin Franciszka Radzewskiego podkomorzego poznańskiego 20 lipca 1748 r.;  AP Poznań, Poznań Gr. 1052, k. 275- ; oblała: Oblata inventarii seu status bonorum oppidi Sieraków cum attinentiis manu Magn. Josephi Celiński; AP Poznań, Gr. Poznań 1137. k 302-321 – w grodzie poznańskim oblatowal a. D. 1775. Teki Dworzaczka – Biblioteka Kórnicka PAN; Zwierzykowski M. „Sieraków i jego właściciele…” Sierakowskie Zeszyty Historyczne nr 2, s. 63-70; Herbarz Pojezierza, Sieraków 2014;

Roman Chalasz ©2020