Temat Bitwy o Anglię nie schodzi z orbity zainteresowania mediów już od jakiegoś czasu. W naturalny sposób rozbudza także wyobraźnię zwyczajnych zjadaczy chleba. Mało jednak kto wie, jak wielu międzychodzian przelewało pot i krew w służbie lotniczej Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie. Szczególnie wielu asów przestworzy różnych specjalności pochodziło z Kamionny. Pod tym względem to szczególne miejsce. Nasi krajanie służyli we wszystkich chyba jednostkach lotniczych obsadzonych przez Polaków. Służyli dzielnie, nie tylko jako piloci – to w końcu była elita elit, ale także jako radiooperatorzy, strzelcy pokładowi, mechanicy. Byli obecni wszędzie tam gdzie sukces walki powietrznej jest wykuwany: w hangarze, kuchni, służbach porządkowych, warsztatach i szpitalach.

Ludzie zupełnie nadzwyczajni. Kawalerowie wielu odznaczeń za męstwo i wzorową służbę, także najwyższych.

Pośród nich trzech było Kawalerami Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari V klasy. Krzyżem Walecznych odznaczono jednego czterokrotnie, czterech trzykrotnie. Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami uhonorowano jednego a szesnastu Medalem Lotniczym; w tym czterokrotnie – 2, trzykrotnie – 5, dwukrotnie – 5 i jednokrotnie – 4.

Chciałbym przypomnieć ich sylwetki. Posiadam niestety bardzo skąpe informacje, może jednak czytelnicy potrafią uzupełnić biogramy swoich rodziców, dziadków czy pradziadków. Może uda się odnaleźć zdjęcia ? Może zbierze się materiału na większą opowieść ? Wymienieni niżej urodzili się lub zmarli w powiecie międzychodzkim, niektórzy z nich chodzili w Międzychodzie do średniej szkoły. Rozproszeni po Polsce i świecie złożyli swoje kości na wielu cmentarzach jednak ich rodziny żyją wśród nas. Cześć ich pamięci.

Batura Alfons

nr sł. RAF 784615 ur.30.08.1919 r. Kaźmierz powiat Szamotuły zm.17.12.1985 r. Międzychód. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Międzychodzie (sektor B3a, rząd A nr 3). Plutonowy. Sanitariusz. Służył w 315 Dywizjonie Myśliwskim. Trzykrotnie odznaczony Medalem Lotniczym.

Betka Jan

nr sł. RAF 704726 ur.26.12.1908 r. Kurnatowice zm. 20.10.1987 r. Polska. Syn Stanisława i Anny z domu Majorek. Sierżant mechanik przyrządów samolotowych. Trzykrotnie odznaczony Medalem Lotniczym.

Bilski Karol

nr sł. RAF 784301 ur.01.11.1902 r. Śródka. Syn Wincenta i Marianny z domu Helińskiej. Plutonowy kucharz.  Służył w 309 Dywizjonie Myśliwsko Rozpoznawczym. Dwukrotnie odznaczony Medalem Lotniczym.

Gałężewski Edmund

nr sł. RAF 729165 ur. 20.09.1917 r. Międzychód, zm. Chojnice. Kapral. Bez specjalności. Odznaczony Medalem Lotniczym.

Góźdź Czesław

nr sł. RAF  P-1599 / 783455, ur.02.05.1919 r. Kłosowice, zm. 27.09.1943 r. Everton Village. Został pochowany na cmentarzu w Newark on-Trent, Notts., Wlk. Brytania, grób nr 319, sekcja K.

W 1939 był słuchaczem I roku SPL w Dęblinie. Całkowite szkolenie ukończył w Anglii. Porucznik pilot. Służył w 301 Dywizjonie Bombowym. Skierowany do 18 OTU (Szkoła Pilotażu). w Finningley. Dnia 27.09.1943 r. na samolocie Vickers Wellington Mk III nr BJ 645 wykonywał lot ćwiczebny z zadaniem lądowania na jednym silniku. Po trzecim okrążeniu nabrał wysokości około 1200 m i wówczas silnik zatrzymał się. Samolot gwałtownie utracił wysokość, a na wysokości około 60 m oderwała się część skrzydła. Rozbił się w m. Everton Village. Uratował się tylko Sgt Jan Duchaczek (odniósł lekkie obrażenia). Zginęli pozostali członkowie załogi: F/Sgt E. Formaniewicz, Sgt S.Ł. Piórek, Sgt S. Majewski. Został pochowany na cmentarzu w Newark, grób nr 319, sekcja K.

Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari V klasy, trzykrotnie Krzyżem Walecznych i dwukrotnie Medalem Lotniczym.

Zdjęcie: IPiMS via W. Matusiak.

Judek Aleksander

nr sł. RAF P-2657 / 783174 ur.29.06.1914 Gladbeck–Niemcy, zm. 09.08.2003 r. Oldham koło Menchesteru.

Pochowany na cmentarzu komunalnym w Międzychodzie (sektor A4a, rząd 4 nr 7). (F/O) Porucznik pilot. Służył w 303, 315, 309 Dywizjonie Myśliwskim. Odznaczony Krzyżem Walecznych i trzykrotnie Medalem Lotniczym.

Zdjęcie: archiwum p. Andrzeja Jesse via Jerzy Stacherski.

Kowalczyk Adam Stefan

nr sł. RAF  P-0585 22.12.1896 r. Sieraków Międzychód zm. 25.05.1978 r. Montreal, QC, Kanada

(W/Cdr) Podpułkownik pilot. Służył w Bazie Polskich Sił Powietrznych. Czterokrotnie odznaczony Medalem Lotniczym.

Łakomy Albin

nr sł. RAF 784516 ur.16.02.1915 r. Kamionna, zm. 07.06.1994 r. Poznań, pochowany na cmentarzu w Miłostowie (pole: 41, kwatera: 2, rząd: 9, miejsce: 7). Sierżant radiomechanik. Służył w 308 Dywizjonie Myśliwskim. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu VM V klasy, Krzyżem Walecznych i czterokrotnie Medalem Lotniczym.

Maj Czesław

nr sł. RAF 704170 ur. 01.05.1921 r. Sieraków, zm.14.02.2000r. Nottingham, Wlk. Brytania

Kapral. Mechanik samolotowy. Odznaczony Brązowy Krzyżem Zasługi z Mieczami i dwukrotnie Medalem Lotniczym.

Milicki Bolesław

nr sł. RAF 704172 ur. 22.09.1904 r. Kwilcz syn Leona i Stanisławy z domu Przybylska, zm. 24.11.1992 r. Londyn, Wlk. Brytania. Plutonowy bez specjalności. Odznaczony dwukrotnie Medalem Lotniczym.

Mleczak Wojciech

nr sł. RAF 784576 ur.31.03.1903 r. Lubosz syn Walentego i Franciszki z domu Nowak, zm. 13.06.1975 r. Ozorków. Kapral.

Pakuła Kazimierz

nr sł. RAF P-2918 / 783110  ur. 07.02.1920 r. Kamionna, zm. 31.03.2016 Hook, Hampshire, Wlk. Brytania. W latach 1932-39 był uczniem Gimnazjum w Międzychodzie i aktywnie działającym harcerzem. W 1938 r. uczestniczył w kursie pilotów w Lublinku koło Łodzi, gdzie zdobył licencję pilota szybowców. Z chwilą wybuchu wojny zmobilizowany do 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu. W wyniku działań wojennych, pierwsze miesiące spędził wraz z towarzyszami w niewoli rosyjskiej. Brawurowa ucieczka ze Lwowa, przez Węgry i Rumunię, pozwoliła mu dotrzeć do Francji, gdzie zaciągnął się do lotnictwa pol­skiego. 19 czerwca 1940 r. trafił do Anglii, gdzie rozpoczął służbę w Polish Air Force początkowo, jako tłumacz. Po szkoleniu został nawigatorem i rozpoczął służbę w 304 Dywizjonie Bombowym „Ziemi Śląskiej” RAF. ( F/O) Podporucznik nawigator. W 1944 r. ukończył podchorążówkę i awansował do stopnia porucznika. W lotnictwie polskim na terenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii służył do 1946 roku. Wobec ryzyka prześladowań przez reżim komunistyczny postanowił pozostać w Anglii. Podjął studia na Uniwersytecie w Londynie, gdzie uzyskał tytuł magistra ekonomii. Po studiach wrócił do lotnictwa. Lata 1951-65 poświęcił karierze wojskowej w RAF-ie stacjonując w placówkach w Europie i Afryce. Służbę w lotnictwie zakończył w stopniu kapitana. Podjął pracę wykładowcy ekonomii i prawa na uczelni wojskowej. W Anglii założył rodzinę, wychował czwórkę dzieci.

Odznaczony: czterokrotni Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Lotniczym, Gwiazdą za wojnę 1939–1945 (1939-45 Star), Gwiazda Atlantyku (The Atlantic Star), Medal za Wojnę 1939–1945 (The War Medal 1939–1945), Medal Obrony (The Defence Medal), Africa General Service Medal, The Medal for Long Service and Good Conduct.

Zdjęcie: IPiMS.

Woźny Jan

nr sł. RAF 729053 ur. 07.06.1921 r. Międzychód. Kapral bez specjalności. Służył w 302 Dywizjonie Myśliwskim. Odznaczony Medalem Lotniczym.

Świdurski Stanisław

nr sł. RAF  784171 ur.19.09.1906 r. Osiek Jarocin Polska, zm. 27.03.1993 r. Sieraków. (W/Ost.) Sierżant bez specjalności. Służył w 318 Dywizjonie Myśliwsko Rozpoznawczym. Odznaczony Medalem Lotniczym.

Moskwa Tadeusz

nr sł. RAF  P-2668 / 794715 ur.26.03.1920 r. Kamionna, zm. 24.11.2005 r. Ridgefield, CT, USA. F/O porucznik radiooperator . Służył w 301 i 300 Dywizjonie Bombowym, 1586 ESP. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy, trzykrotnie Krzyżem Walecznych i trzykrotnie Medalem Lotniczym,

Zdjęcie: IPiMS via W. Matusiak.

Spalony Stanisław

nr sł. RAF 784876 ur. 08.04.1902 r. zm. 28.05.1975 r. Kamionna, (F/Sgt) Chorąży mechanik. Odznaczony Medalem Lotniczym.

Szczerbowicz Bolesław Antoni

nr sł. RAF 708841 ur.25.12.1899 r. Kamionna, zm. 07.03.1948 Sheffield, Wlk. Kapral bez specjalności. Odznaczony Medalem Lotniczym.

Pośród bohaterskich żołnierzy Polskich Sil Lotniczych na Zachodzie było także kilku związanych z Międzychodem poprzez swoją edukację. Dzięki wysokiemu poziomowi kształcenia i wychowania obywatelsko – patriotycznego, z którego słynęło Liceum Ogólnokształcące w Międzychodzie w okresie międzywojennym kilku jego absolwentów ukończyło szkoły lotnicze zasłynęło jako lotnicy w walkach. Wielokrotne odznaczani Krzyżami Walecznych, kawalerowie Krzyża Srebrnego V klasy  Orderu Virtuti Militari na zawsze zapisali się w panteonie bohaterskich Polaków. Cześć ich pamięci.

Ginter Tadeusz por. pilot

nr sł. P-1552 / 783430 ur. 06.10.1919 r. Lwówek, zginął 18.04.1943 r. (miejsce pochówku Banneville, Francja). Stopień PSP por. pil. Służył w 305 Dywizjonie Bombowym i 138 Dywizjonie Szturmowym, stopień RAF, F/O. Odznaczenia Virtuti Militari V kl. (nr 9624), czterokrotnie Krzyżem Walecznych oraz dwukrotnie Medalem Lotnizym. Zginął śmiercią lotnika. Ukończył Liceum Ogólnokształcące w  Międzychodzie. Zdjęcie:  IPiMS  via W. Matusiak.

Grycz Czesław ppor.

nr sł. P-1556 / 783447 ur. 05.01.1920 r. Włoszakowice, zginął 26.03.1942 r. (miejsce pochówku Kleve, Niemcy). Stopień PSP ppor. Radiooperator. Służył w  301 Dywizjonie Bombowym.  Stopień RAF, P/O. Odznaczony Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Lotniczym i  Polową Oznaką Radiotelegrafisty nr 191. Zginął śmiercią lotnika. Ukończył Liceum Ogólnokształcące w  Międzychodzie. Zdjęcie:  IPiMS  via W. Matusiak.

Rychlicki Bolesław kpt. pilot

nr sł. RAF P-0285. ur. 17.01.1915 r. Poznań, zm. 11.09.1994 r. Montreal, QC, Kanada. Stopień PSP kapitan pilot. Służył w  316 Dywizjonie Myśliwskim. Stopień RAF, F/Lt. Odznaczony Krzyżem Walecznych.  Ukończył Liceum Ogólnokształcące w  Międzychodzie.

Przy pracy nad materiałem wykorzystano „Listę Krystka” oraz uwagi i informacje od Pana Wacława Napierały.

Roman Chalasz