Fryder Jan (1898-1979)

Urodził się 18 XII 1898 r. w Czaczu (w powiecie kościańskim). Był najstarszym z siedmiorga dzieci rolnika Marcina i Konstancji z d. Ciesielskiej. Po ukończeniu szkoły powszechnej pomagał rodzicom w gospodarstwie. Uczył się także murarstwa. W czasie I wojny został powołany do armii niemieckiej, nie znamy jednak szczegółów jego służby.

Fryder Jan w wojsku niemieckim, Zbiory rodzinne.

Po powrocie z frontu dnia 28 XII 1918 r. wstąpił do kompanii ochotniczej w Śremie i pobrawszy broń oraz amunicję brał udział w obsadzeniu tamtejszego dworca kolejowego, a także w obsadzeniu urzędów państwowych. Następnie 30 XII 1918 r. uczestniczył w rozbrojeniu policji i żandarmerii niemieckiej. Patrolował w rejonie Śremu i Dolska. Brał udział w wypadzie na silną placówkę nieprzyjaciela w rejonie Dolska, gdzie zdobyto dużą ilość broni i amunicji, a od 7 I 1919 r., po udanym wypadzie na miejscowość Dolsk, zmuszono nieprzyjaciela do wycofania się, a miasto zostało obsadzone przez powstańców, w czym brał czynny udział. Do końca działań powstańczych pełnił służbę wartowniczą w mieście Śrem. Dnia 13 II 1919 r. wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Służył w 1. Pułku Strzelców Wielkopolskich. W czasie walk na froncie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. został postrzelony w prawe ramię (inne źródła podają informację, że 13 X 1920 r. został ranny w nogę).

Żołnierze 1. Pułku Strzelców Wielkopolskich. Fryder Jan w szeregach swojej kompanii. Zbiory rodzinne.

Zdemobilizowany 10 VIII 1921 r. otrzymał rentę inwalidzką. Do połowy lat trzydziestych mieszkał w miejscowości Drzonek (powiat śremski). Należał do Związku Weteranów Powstań Narodowych 1918-1919 (koło w Śremie, dyplom nr 19806, ABnHPW nr 19806).

Fryder Jan – dyplom Weterana Powstania Wielkopolskiego.

W 1936 r. kupił gospodarstwo rolne w Kurnatowicach (powiat międzychodzki) o powierzchni 19,85 ha. Gospodarstwo należy do rodziny do dziś. Po wybuchu II wojny światowej, został przesiedlony wraz z rodziną do Chalina (koło Sierakowa), gdzie pracował w gospodarstwie Niemca do końca wojny.

Fryder Jan z rodziną w gospodarstwie. Zbiory rodzinne.

Po wojnie cała rodzina wróciła do domu rodzinnego w Kurnatowicach. Należał do ZBoWiB. Dnia 31 I 1972 r. został awansowany na stopień podporucznika. Gorący patriota. W latach siedemdziesiątych był częstym gościem w szkołach, gdzie przeprowadzał pogadanki z dziećmi i młodzieżą na tematy powstańcze. W środowisku i wśród rodziny uchodził za wzorowego męża i ojca, oddanego, niezwykle spokojnego człowieka. Dysponował ogromną wiedzą na tematy rolnicze, często dzielił się nią z sąsiadami. Był wielokrotnie wyróżniany dyplomami uznania za uprawę zbóż i hodowlę zwierząt. Po II wojnie światowej oddawał całą rentę inwalidzką na odbudowę Warszawy. W dzisiejszych czasach chyba nikogo nie byłoby stać na taki gest. Zmarł 19 VIII 1979 r. w szpitalu w Międzychodzie na zator. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Kwilczu.

Stanisława i Jan małżonkowie Fryder. Zdjęcie ze zbiorów rodziny.

Żonaty (ślub 30 V 1934 r. w Śremie) ze Stanisławą z d. Górczyńską (ur.18 IV 1909 r. w Nochowie, zm. VI 2003). Dzieci: Władysław (ur. 27 V 1935 r., zm. 16 VII 2012 r.), Emilia (ur. 28 VI 1937 r., zm. 10 III 2012 r.), Stanisław (ur. 28 VII 1938 r., zm.1944 r. na szkarlatynę), Bożena (ur. 3 VII 1943 r.), Maria (ur. 1 XII 1946 r.), Aleksandra (ur. 5 I 1951 r.), Wiesława (ur. 28 II 1952 r.).

Odznaczenia: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (19 XII 1968, Ł-55345), Odznaka za rany, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921, Wielkopolski Krzyż Powstańczy (URP, nr: 02.19-0.46 z 19 II1958, C-3623), Odznaka Honorowa „Za zasługi dla Województwa Poznańskiego” (0-8689, 6 IX 1978).

Książka do nabycia: www. expansa.pl

Źródła: APP, zesp. 884, syg. 45, k. 399, poz. 20189; zesp. 884, syg. 33, k. 181; AP RP, Nominacje na stopień oficerski. Uchwała W 2/72;  WBH, I.487.12569; Lista odznaczonych WKP-WTG Gniazdo; Arkusze ewidencyjne członków kwileckiego koła ZBoWiD, udostępnione przez ZKRPiBWP – koło Kwilcz; Becker Włodzimierz, Biogram Jana Frydra w: Biogramy Uczestników Powstania Wielkopolskiego, T. XV, Poznań 2018, s. 58-59;  Pestka-Lehmann M., Lehmann M., Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Kwileckiej, Kwilcz 2019, s. 56-57; Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Okolicznościowa broszura wydana w 1984 r. z okazji obchodów 65. rocznicy Powstania Wielkopolskiego w gminie Kwilcz; Informacje przekazane przez prawnuka Jakuba Fryder z Głażewa.

Roman Chalasz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

9 + dwadzieścia =